વિરાટ માનવના વિરાટ વ્યક્તિત્વ જેવું જ વિરાટ સ્મારક…એટલે
સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી !
સરદાર પટેલની પ્રતિમા, ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’ એટલે વિશ્વની સૌથી ઉંચી પ્રતિમાનું ૩૧ ઓક્ટોબર ૨૦૧૮ના રોજ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીજીના હસ્તે લોકાર્પણ થવા જઈ રહ્યું છે ત્યારે આવો જાણીએ આ પ્રતિમા વિશેની કેટલીક અદભુત વાતો…
વિરાટ માનવના વિરાટ વ્યક્તિત્વ જેવું જ વિરાટ સ્મારક બનાવવાનું વિરાટ સ્વપ્ન એટલે ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’! આઝાદ ભારતના પહેલા ઉપવડાપ્રધાન, પહેલા ગૃહપ્રધાન. જેમણે ભારતના અસંખ્ય રજવાડાનું વિલિનીકરણ કરીને ‛અખંડભારત’નું ભગીરથ કાર્ય પાર પાડ્યું. ભારતની અખંડિતતા અને એકતાના દ્રઢઆગ્રહી એવા લોહપુરુષ, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની ભવ્ય પ્રતિમા એટલે ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’નું તત્કાલીન મોદી સરકાર દ્વારા ૨૦૧૩માં ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીના રૂપમાં નરેન્દ્ર મોદીએ આ મૂર્તિ–સ્મારકનો શિલાન્યાસ કર્યો હતો . ૩૧ ઓક્ટોબર ૨૦૧૮ સરદારની જન્મજયંતીને દિવસે વડાપ્રધાન મોદી આ મૂર્તિનું રાષ્ટ્રને લોકાર્પણ કરશે. જે ગુજરાત માટે બેવડા ગૌરવની વાત છે.
શું છે આ પ્રતિમાની વિશેષતા ?
કેવડીયા કોલોની, સરદાર સરોવરથી ત્રણેક કિલોમીટર દૂર સાધુબેટ પર સ્થિત આ મૂર્તિ સાત કિલોમીટર દૂરથી જોઈ શકાય એટલી વિરાટ છે. સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી સમય અને સાઈઝ આ બન્ને બાબતોએ વિશ્વમાં બેવડો રેકોર્ડ સર્જે છે. કારણ આ સ્મારક, આજ સુધી સૌથી ઓછા સમયમાં, માત્ર પાંચ વર્ષના ગાળામાં તૈયાર થયેલ વિશ્વની સૌથી ઉંચી, મોટી પ્રતિમા છે. આજ સુધી વિશ્વની સૌથી મોટી મૂર્તિમાં જેની ગણના થાય છે તે ચીનની સ્પ્રિંગ બુદ્ધાની પ્રતિમા ૧૨૦ મીટર ઊંચી છે જેને બનાવવા ૧૧ વર્ષનો સમય લાગ્યો હતો. બીજી ઉંચી પ્રતિમા સ્ટેચ્યુ ઓફ લિબર્ટી ૯૦ મીટર ઉંચી છે જેનાં નિર્માણમાં દાયકાઓ લાગ્યા હતાં. જ્યારે ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’, ૫૮ મીટર ઊંચા બેઝ પર ૧૮૨ મીટરની મૂર્તિ, એમ કુલ ઉંચાઈ ૨૪૦ મીટરની છે. સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીના સર્જન પછી સરદાર હવે તેના વ્યક્તિત્વની દ્રષ્ટિની સાથોસાથ મૂર્તિરુપે પણ સૌથી વિરાટ સાબિત થયા છે! ૯૦૦૦૦ ટન સિમેન્ટ અને ૧૮૦૦ મેટ્રિક ટન બ્રોન્ઝ દ્વારા સિંધુ સભ્યતાની કલાશૈલીના આધારે બનાવાયેલી આ મૂર્તિમાં સરદારના ચહેરાની ઉંચાઇ સાત માળ જેટલી, ૭૦ ફૂટના હાથ તથા ૮૫ ફૂટથી વધુ લાંબા પગ તથા એક વ્યક્તિના કદ જેવડી મોટી આંખો અને હોઠ છે! વાતાવરણની વિપરીત અસરો, ૨૨૦ કિલોમીટરની ઝડપે ફૂંકાતો પવન કે ૬.૫ રિક્ટર સ્કેલના ભૂકંપની અસર ન થાય એવી મજબૂતાઈ આ મૂર્તિને આપવામાં આવી છે. ધાતુની ગુણવત્તા અંગે ખૂબ જ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું છે. ચાર ધાતુનું એવા પ્રમાણમાં મિશ્રણ કરવામાં આવ્યું છે કે જેથી સદીઓ સુધી તેના પર કાટ ન લાગે. મૂર્તિના હ્રદયના ભાગે વિશાળ ગેલેરીની રચના કરવામાં આવી છે. લીફ્ટની મદદથી ત્યાં પહોંચીને પ્રવાસીઓ ત્યાંથી સરદાર સરોવર બંધ અને નર્મદા તટ પર ૧૭ કિલોમીટર જમીન પર વિસ્તરીત ‛વેલી ઓફ ફ્લાવર’, વિશાળ બગીચો કે જેની શોભા દુનિયાભરના અનેક પ્રકારના ફુલછોડ વધારશે, આ બંને સ્થળો જોઈ શકશે. આમ, અહી ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’ની સાથે અનેક આકર્ષક પ્રવાસન સ્થળો વિકસાવવામાં આવ્યા છે. આ ઉપરાંત લેઝર એન્ડ સાઉન્ડ શો દ્વારા સરદારનું ચરિત્ર નિરૂપણ, ઓડિયો-વિઝ્યુઅલ ગેલેરી, ટ્રાઇબલ મ્યુઝિયમ અને નર્મદા ડેમના તળાવ નંબર ૩ અને ૪ના કિનારે કાયમી ટેન્ટસિટી ઊભું કરાયું છે. તેથી ત્યાં આવનારને રોકાણ કરવું હોય તો અનુકૂળતા રહે. આ ઉપરાંત, જો ત્રણ ચાર દિવસનો સમય હોય તો નર્મદાના સુરપાણેશ્વર જંગલની અને તેની આસપાસ આવેલા રમણીય સ્થળોની મુલાકાત પણ લઇ શકાય. સરદાર સરોવર નજીકની વિસાલ ખાડી ઇકોસાઇટ, વિદેશના કોઈ પર્યટનસ્થળની મુલાકાત લેતા હોય તેવી લાગણી થયાં વગર ન રહે એટલું રમણીય સ્થળ છે. ઉપરાંત ડેડીયાપાડાથી પીપલોદ ગામનું હનુમાન મંદિર, નિનાઈ ધોધ અને માલસામોટ ગામનો ટેકરો…. પ્રવાસીઓને ટ્રેકિંગની મજા લેવી હોય તો આ એક મસ્ત મજાનો ટ્રેક રૂટ છે. સાબર ટેકરી કે જ્યાંથી બાયનોક્યુલર વડે નર્મદા અને તાપી બંને નદીઓ જોઈ શકાય છે, ડેડીયાપાડા નજીક આવેલો આખો યે સફેદ દૂધિયો પહાડ, વળી જ્યાં અશ્વસ્થામા મેળો ભરાય છે એ અશ્વસ્થામા પહાડ… નર્મદા નદીના જંગલોની આસપાસ આવેલા આવા નાનામોટા અનેક રમણીય સ્થળો જેનું આધ્યાત્મિક મહત્વ તો છે જ પણ સાથે સાથે આ બધાં સ્થળો તેનાં કુદરતી સૌન્દર્યને કારણે મસ્ત મજાના ટુરીસ્ટ પ્લેસ બની રહે એવાં છે. આ બધાં સ્થળોનો આજ સુધી રમણીય પર્યટન સ્થળ તરીકે જોઈએ તેવો વિકાસ થયો નથી, જે આ નિર્માણ પછી ભારતીય ઉપરાંત વિદેશી પર્યટકોના ધ્યાનમાં આવશે. તેનાં કારણે આસપાસના ગામડાઓમાં વસતા ગરીબ આદિવાસીઓને રોજી રોટી કમાવવાંનાં વિકલ્પો ખુલશે. સરદાર પટેલની પ્રતિમા પાછળ કરોડો રૂપિયાના ખર્ચ બાબતે ઘણાં લોકો સવાલ ઉઠાવી રહ્યાં છે તો આ એનો જવાબ છે કે સરદાર પટેલના આ ભવ્ય સ્મારકનું નિર્માણ એ ભારતિય ઇતિહાસના અમરપુરુષ સરદાર પટેલને અમરઅંજલી તો બની જ રહેશે સાથોસાથ વિદેશી પર્યટકોને આકર્ષે તેવો એક આખો ય વિસ્તાર વિકસશે. જેનાં થકી ગુજરાત ટુરિઝમના વિકાસ સાથે મેં ઉપર જણાવ્યું તેમ રોજગારીની તકોનું નિર્માણ થશે. સ્થાનિકોનું જીવનધોરણ ઉંચુ આવશે. ગુજરાતનું નામ વિશ્વફલક કે ગૌરવાન્વિત થશે. આમ, માત્ર ગુજરાત જ નહીં પશ્ચિમ ભારતના મહત્વના પ્રવાસન સ્થળો તરીકે વિકસવા જઈ રહેલું ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’ વિશ્વફલક પર સરદાર, નર્મદા અને ગુજરાતને ઓળખ અપાવશે.
સરદાર પટેલની મૂર્તિ ની પરિકલ્પના સંરચના પાછળ પ્રસિદ્ધ મૂર્તિકાર રામ સુતાર કે જેમણે ભારતભરમાં અનેક સુપ્રસિદ્ધ મૂર્તિઓનું સર્જન કર્યું છે અને તેમના પુત્ર અનીલ સુતારની સુઝ મહેનત અને બારીક કલાદ્રષ્ટિ છે. ૯૩ વર્ષની ઉંમરે પણ રામ સુતાર આ પ્રોજેક્ટમાં સંપૂર્ણપણે સક્રિય અને ખુબ જ ઉત્સાહિત છે. તેઓ સ્વયં આઝાદીની લડાઈમાં સરદાર-નહેરુના ખૂબ નજીક રહેલા સ્વાતંત્ર્ય સેનાની છે એટ્લે એમને મન આ પ્રતિમાનું નિર્માણ એ ભાવનાત્મકતાથી જોડાયેલું અભિયાન છે. તેમના મતે આ મૂર્તિ એટલી ભવ્યાતિભવ્ય હશે કે જેની તવારીખ ઇતિહાસના પાનાઓમાં હંમેશા જીવંત રહેશે!
ભારત એકતાની ભાવનાવાળું રાષ્ટ્ર બની રહે એ માટે દ્રઢઆગ્રહી ‛અખંડભારત’ના સ્વપ્નદ્રષ્ટા સરદારનો લોકતાંત્રિક ભારતના સર્જનમાં સિંહફાળો છે. એમનું આ યોગદાન આવનારી પેઢીઓ જાણે-સમજે, સરદાર આપણા વચ્ચે હંમેશા અમર રહે એ હેતુથી આકાર પામેલો આ ડ્રીમ પ્રોજેક્ટ ‛સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી’ એ સરદારને અવિસ્મરણીય-અભૂતપૂર્વ શ્રદ્ધાંજલિ છે.
જય જય ગરવી ગુજરાત…!
( હિમાદ્રિ આચાર્ય )
