દક્ષિણ ગુજરાતમાં કેરીની સિઝન આવે એટલે બધાના ઘરોમાં કેરીના રસ સાથે ખાઈ શકાય તેવી વાનગીઓ બનાવવાની કે તૈયાર લાવવાની શરૂઆત થઈ જાય. રસ સાથે ઈંદડા, વાટી દાળના ખમણ, ખમણી, બટાકા વડા, સમોસા, કાંદાનો ભૂકો (કાંદાનું લોટવાળું શાક), છાંટિયા પૂડા (કાણાં વાળા), સરસિયા ખાજા, પેટીસ, કૂમરીની ભાજીના મુઠિયા, ગોટા, પાતરા, ચોપડા રોટલી, રવા મેંદાની પૂરી,તીખી પૂરી ખાઈ શકાય.

કૂમરીની ભાજી વલસાડ અને તેની આજુબાજુના વિસ્તારમાં જ મળે છે. પહેલો વરસાદ પડે ને અઠવાડિયામાં એની પધરામણી થાય. એ મૂળ તો ‘ધોળી મૂસળી’. સમારવાની પણ આવડત જોઈએ. આરોગ્ય માટે ઉત્તમ. આ ભાજી થોડા દિવસો માટે જ મળતી હોવાથી ખાવાના શોખિન લોકો ક્યારે ભાજી મળે એની આતુરતાપૂર્વક રાહ જોતા હોય છે. કેરીના રસની સાથે જ એની ખરી મજા.

અમુક જ્ઞાતિમાં કૂમરીની ભાજીના મુઠિયા ખૂબ પ્રખ્યાત. દેસાઈ જ્ઞાતિના લોકો ખાસ બનાવે અને બનાવવામાં કુશળ પણ ખરા. અમારી સોની લોકોની જ્ઞાતિમાં પણ મોટેભાગે દરેક ઘરે બને.

કૂમરીની ભાજીના મુઠિયા બનાવવાની રીત :

સૌ પ્રથમ ભાજીને બરબર સમારવી. પછી તેને પાણીથી ધોઈને બરાબર નિતારવી.દાળ કણકીનો જાડો ગગરો લોટ (ઘઉં, ચોખા અને દાળનો મીક્સ લોટ) ભાજી કરતાં અડધો લેવો. પછી એમાં મીઠું, આદુ, મરચાં, લસણ, ધાણાજીરું, હિંગ, હળદર, ખાંડ, ચપટી સંચોરો ને સોડાબાયકાર્બ, તેલનું મોણ દઈ ભાજી ભેળવવી. બરાબર મિશ્રણ કરી મૂઠિયાં વાળી તેલમાં ચાર પાંચ લઈને સાંતળવા. થોડાં રંગ બદલતાં ચડે એટલે બીજા લોહ્યામાં લઈ લેવાં. બધાં થઈ જાય એટલે વળી તેલ અને દૂધ છાંટી ઢાંકણ ઢાંકી ધીમા તાપે સિજવવાં. બરાબર ચડે એટલે ગેસ બંધ કરવો.

Recipe by Bakulaben Ghaswala & Mayaben Parekh
Photographs & prepared by Heena Parekh

દૂર બસો ઘનશ્યામ
છોડ કે ગોકુલ ગાંવ રે – દૂર

છાય પરી જમુના ભઈ કાલી,
બિચ મેં ઠાડી ગગરી ખાલી;
રિતે પનઘટ ધામ રે – દૂર

મુરલી મેં રસરાજ બહાવે,
સૂરા કી અગનિ મૈં કો જલાવે
મૈં ગોરી બન ગઈ શ્યામ રે – દૂર

ઘરપન ઘટતે આવન જાવન,
હાર ગઈ મૈં હે મન ભાવન;
અબ ચન નહીં વિસરામ રે – દૂર

( ઈશ્વરચંદ્ર ભટ્ટ )

ધારા વર્ષાની
ઝરમર ઝરપી ટપ ટપ ટપકે,
ગડગડ ગગડી નેવાં છલકે;
દડદડ દદડી ઘૂઘૂ ગરજે-હેલી વર્ષાની.

વ્યાકુળ વ્યોમ વસુધા ચંચલ,
કો’ક નવોઢા નિર્દય વાદળ-પીડા વર્ષાની.

નભથી વરસ્યું ભીનું તમ જે,
ધરતી સ્પર્શે લીલું છમ તે;
પ્રીત રસાયણ હળવું મલકે-માયા વર્ષાની.

( ઈશ્વરચંદ્ર ભટ્ટ )

ચાલ, સામે જઈને મળતો જાઉં
હેતની વાતો કરતો જાઉં
કોઈનો બોજો લઈ ન શકું તો
મારગમાંથી ખસતો જાઉં.

મળવામાં તે શું રે જવાનું !
હળવા થઈને દિલ ભરવાનું.
જુગ જુગ રીઢા પથ્થર પર,
સ્મિતનું ફૂલ ખીલવતો જાઉં.

મળવું છે તો અવઢવ શાની ?
ક્યાં કરવી એમાં કુરબાની ?
ઠઠ્ઠા ટીખળ હાસ્ય મિલનથી
સૌમાં હૂંફ હું ભરતો જાઉં.

પૃથ્વી પાટે જનમ લઈને
ઋણી સૌનો આ મેળામાં;
કોઈનાં આંસુ સહેજ લૂછીને
મારું હાસ્ય ચીતરતો જાઉં.

( ઈશ્વરચંદ્ર ભટ્ટ )

પવિત્ર મંગલ શક્તિ,

તમારા સહવાસમાં મને શાંતિ, આનંદશક્તિનું જે વાતાવરણ મળે છે એની મને જરૂર છે.

મારી આસપાસ તમારો દિવ્ય પ્રકાશ છવાઈ ગયો છે એનો મારે અનુભવ કરવો છે. મારે તમારી પાસેથી વહી રહેલા અઢળક પ્રેમના ધોધને માણવો છે.

તમારા સાંનિધ્યમાં હું મારો દરેક વિચાર, માન્યતા, સમજણ, ગ્રહણશક્તિ, જીવનનું દર્શન અને મને મારી એકલતા, મૂંઝવણ, હતાશા, દુ:ખની લાગણી ને જે મદદ કરે એ સર્વ હું તમારા ચરણે ધરું છું.

હું તમારી સંનિધિમાં રાહત, શાંતિ, આનંદ અનુભવું છું- જ્યારે હું એકત્વ અનુભવું છું.

કૃતજ્ઞતાથી સભર હૃદયે હું તમને નમન કરું છું અને આભાર માનું છું.

ઓ મંગલમય શક્તિ તમારો કેટલો અને કેવી રીતે આભાર માનવો !

( ઇયાન્લા વાન્ઝાન્ટ, અનુ. આશા દલાલ )

દૈ ટકોરા, ફકીર આવ્યો છે,
દ્વાર ખોલ્યા ? કબીર આવ્યો છે.

મનને, ઉજાળવા, દીવા જેવો,
જ્ઞાનનો એ અમીર આવ્યો છે.

વિશ્વ આખું બને સુગંધી, બસ-
બાગ લઈને સમીર આવ્યો છે.

ભાગ્યમાં ક્યાં હતું ભજન ગાવું,
શબ્દ પાછો અધીર આવ્યો છે.

કંઠ : કોયલ ભલે મૂકે છુટ્ટો,
જીવ જન્મ્યે બધિર આવ્યો છે.

દ્વાર ખોલ્યાં, અતિથિ સામે,
વાયરો પણ મદિર આવ્યો છે.

( હર્ષદ ચંદારાણા )

અહીં ના તો શબરી, ન શ્રી રામ મળશે,
છતાં બોરના ભાવ બેફામ મળશે.

અહીં દુશ્મનીના બધા માર્ગ ભરચક,
અને પ્રેમના પંથ સૂમસામ મળશે.

અહીં તમને દેખાય એ તો અલગથી,
ન દેખાય એવાંય અહીં ડામ મળશે.

અહીં મોતનું સાચું કારણ જો પૂછો,
ફક્ત જિંદગીનું બધે નામ મળશે.

અહીં શ્વેત, લીલ્લો, પીળો, લાલ, ભગવો,
ધજામાં બધા રંગ બદનામ મળશે.

( ડો. મનોજ એચ. જોશી ‘મન’ )

દીવાલોની પારનાં અજવાળાંને પામવાની
મથામણમાં
મારી ચીમની બુઝાવી નાખવી
મને મંજૂર નથી.

મને મંજૂર નથી
આ પાર કે તે પારની
સંતાકૂકડીની રમત.

મારે માણવા છે
આ પારની દુનિયાના બધા સૂર્યોદય
બધા સૂર્યાસ્ત
બધી આવનજાવન દિવસ અને રાતની.

મારી નાનકડી ચીમનીની
જ્યોત નાનકડી
ટમટમતી
રાખવી છે મારે.

( જયા મહેતા )

તડકો, તમસ કે કંકુ, કાજળ શું જોઈએ છે ?
આ રેત, ફૂલ, વાદળ, મૃગજળ શું જોઈએ છે ?

ચોખા, કપૂર, સ્વસ્તિક, શ્રીફળ શું જોઈએ છે ?
લે છીંક, સ્મિત, ડૂમો, દંગજળ શું જોઈએ છે ?

અશ્વત્થ, આંબો, આવળ, બાવળ શું જોઈએ છે ?
સંભવ, અપેક્ષા, શુકન, અંજળ શું જોઈએ છે ?

પગરવ-પ્રતીક્ષા-અવઢવ-અટકળ શું જોઈએ છે ?
ચહેરો, છબિ, અરીસો, કાગળ શું જોઈએ છે ?

ઝંઝા, જુવાળ, જ્વાળા, ઝાકળ શું જોઈએ છે ?
અવસાદ, ગમ, ઉમળકો, છળ, બળ શું જોઈએ છે ?

( કરસનદાસ લુહાર )

જન્નતી પૈગામ આવે તો ગઝલ લખ,
હૂર સાથે નામ આવે તો ગઝલ લખ.

કૃષ્ણ હૈયે ને મુહંમદ નામ હો કે,
કાશી-કાબા ધામ આવે તો ગઝલ લખ.

હોઠ પર મૂંગી રૂબાઈ બોલવા દે,
ત્યાં ઉમર ખય્યામ આવે તો ગઝલ લખ.

સ્મિતની સ્મૃતિ ઝરુખે જોઉં છું હું,
આંસુ ખુલ્લેઆમ આવે તો ગઝલ લખ.

શબરી ઊભી બોરની મીઠાશ લૈને,
ત્યાં અચાનક રામ આવે તો ગઝલ લખ.

શબ્દનો ‘બેન્યાઝ’ ઢળતો સૂર્ય નભમાં,
ત્યાં ગઝલની શામ આવે તો ગઝલ લખ.

( બેન્યાઝ ધ્રોલવી )