मैं बुदबुदाता हूँ
और मेरी आवाज नहीं सुनी जाती
मैं फिर कहता हूँ कुछ शब्द
और इन्तजार करता हूँ
कुछ आवाजें फिर निकलती हैं मेरे कंठ से
वे मेरी ओर देखते हैं और
वापस काम में लग जाते हैं
मैं बोलते समय अपने हाथ भे हिलाता हूँ
खट-खट जमीन पर ठोंकता हूँ अपने जूते
चुटकी बजाता हूँ, ताली पीटता हूँ, एक सीटी भी मार देता हूँ
तीन शब्द में होना था काम
तीन लाख शब्द जाया हो गए
क्या मुझे जोर से चिल्लाना चाहिए ?
( गीत चतुर्वेदी )
નાની હતી ત્યારે
મા ! તું મારી નાનકડી હથેળી
ચોખાના દાણાથી ભરી દઈને કહેતી;
‘બેટા, એક પણ દાણો નીચે પાડ્યા વગર લઈ જા.’
ચાની ઉકળતી તપેલી ઉતારતાં કહેતી
‘બેટા, સાણસીની પકડ ઢીલી ન થાય એ જોજે.’
રસોડામાં ગરમીથી આંખો બળતી ત્યારે કહેતી;
‘જા બેટા, આંખો ધોઈ આવ, નજરને ઝાંખી ન પડવા દે.’
મને વધતી જોઈને કહેતી;
‘આ વેંત એકની છોકરી હવે છાપરું ફાડવા માંડી છે.’
આવાં વીતેલાં વર્ષો હું મારી સાથે લઈ આવી છું.
ચોખાનો દાણો, સાણસીની પકડ, ચોખ્ખી નજર
સાચવતાં હવે મને આવડી ગયું છે.
હવે હું કંઈ ગળતી મીણબત્તી નથી.
ખુદાના દીવાને તેજે હવે મારે આકાશ જોવું છે.
( નલિની માડગાંવકર )
કુહાડી સાથે માણસે બગીચામાં પ્રવેશ કર્યો
અને
લીમડાની ડાળી પવનની બાથમાં
લપાઈ ગઈ
દિવાસો ઊજવતી રાતરાણીને
અંધારા આવ્યાં
બાળકની જેમ
વૃક્ષને ખોળે ચડેલી વેલે
ચીસ પાડતાં પંખી સામું જોયું
અને
મોગરાની કળીઓ ઠીંગરાઈ ગઈ.
( નીતા રામૈયા )
રાત પડી છે ને અંધારું છે સાચવજો
ઊંઘ ચડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
કેટકેટલું ભટક્યા ત્યારે ઝાંખી ઝાંખી
વાટ પડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
હંમેશાં નિષ્ફળ રહેતી’તી એ ઈચ્છાઓ
પાર પડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
જીવનભર જે ગણગણવાનું મન હતું એ
કડી જડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
સાથી સંગાથીને સાથે નહીં લેવાની
જીદ નડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
બધાં ગયાં ને રહી ગઈ સ્મરણોની કેવળ
એક છડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
એકાંતો કંઈ રમ્ય નથી એની અત્યારે
ખબર પડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
કોઈ આવશે એવી આશા હજુ હશે પણ-
આંખ રડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
યાદ કરો એ મનમાં આવી ઊભું રહે, એ
શુભ ઘડી છે ને અંધારું છે સાચવજો !
(માધવ રામાનુજ )
મંદિરના માધવને સપનામાં દેખાયું,
રાધા બની ગઈ મીરાં !
પછી મીરાંને રાધાના રૂપમાં નિહાળવાને,
ગોપીજનવલ્લભ અધીરા.
રાધાએ પહેરેલું શ્વેત એક વસ્ત્ર
અને હાથમાં લીધો’તો એકતારો,
મેઘધનુષનું ઓઢીને ઓઢણું,
મીરાં કે’ ‘મોહન બસ ! મારો મારો’.
રાધાની ડોક મહીં શોભે રુદ્રાક્ષ
અને મીરાંની ગ્રીવામાં હીરા !
રાધા બની ગઈ મીરાં !
ચંદનતિલક એક રાધાને ભાલ
અને કુમકુમ મીરાં લલાટ સોહે,
રાધા મગન એકતારાની ધૂનમાં
ને મીરાં તો વાંસળી મોહે.
માધવ મૂંઝાયા, ત્યાં આંખો ખૂલી
તો હતાં રાધા ને મીરાં મીરાં.
રાધા બની ગઈ મીરાં !
( મનોજ્ઞા દેસાઈ )
અજનબી તે નામ પણ ભૂલી ગયા
ઘર ગલી ને ગામ પણ ભૂલી ગયા
ક્યાં જવાનું હોય ? પહોંચી ક્યાં ગયા
રામ પણ ને શ્યામ પણ ભૂલી ગયા
ખુદ સ્વયંને પણ મળી શકતા નથી
એટલા ગુમનામ પણ ભૂલી ગયા
છેવટે દર દર ભટકતા થઈ ગયા
આખરી પયગામ પણ ભૂલી ગયા
કોઈ માટે કંઈ કરી ના પણ શક્યા
યાર, ખુદનું કામ પણ ભૂલી ગયા
જ્યાં ખુદા બેફામ વરસે દિલ ભરે
ત્યાં છલોછલ જામ પણ ભૂલી ગયા
કેટલી માદક અને મોહક હતી
તે ગઝલની શામ પણ ભૂલી ગયા
( કંચન અમીન )
બની જઉં હું
તારા માટે તારું દર્પણ, મારા માટે મારું.
તું જુએ ત્યારે તને આવકાર મળે,
હું જોઉં ત્યારે મને
આમ રહું ચૂપ, નિર્ભાર….
અ અપેક્ષા, ન અભિપ્રાય
ન કોઈ તિરાડ છાતી પર
સદાના પોતપોતાના સંઘર્ષની-
જેમાં હોઈએ છીએ તું ને હું
રાતદિવસ રત, સતત
ભલે લડે તું યુદ્ધો તારાં
મારે પણ હોય છે મારાં.
તું મારામાં ઝાંકે-ન-ઝાંકે
સમાવવા ને પી લેવાં મારે મારાં અજવાળાં
બની જાઉં હું દર્પણ
તારા માટે મારું, મારા માટે મારું.
પણ બહાર કદી જો મળું-
મળું તો ઝાડ થઈને મળું
તું આવે તો છાંયો આપું
હું આવું તો ફૂલ
ગમન-આગમન, કદર-ઉપેક્ષા
બધું સદા અનુકૂળ
રહું ઊભી મારાં જ મૂળ પર
ને આભ તરફ હું વધુ
વિસ્તરું, વિકસું સાવ અકારણ
અમથું અમથું ડોલું
કોલાહલના દરિયા વચ્ચે રચું
નાનો લીલો ટાપુ
જેના પર હો ઝાડ, ઝાડમાં દર્પણ,
તેમાં જવું આવવું રહે ચાલતું
મારું, ક્યારેક તારું.
( સોનલ પરીખ )
આજ આ આકાશ મારા હાથમાં છે.
સૂર્યને હું શોધવા નીકળી શકું છું,
એટલો અજવાસ મારા હાથમાં છે.
તૂટલો આ શ્વાસ મારા હાથમાં છે.
જિંદગીનો દાવ હું હારી ગયો છું,
ના કશો અવકાશ મારા હાથમાં છે.
ખૂટતો વિશ્વાસ મારા હાથમાં છે.
કોઈ નકશો, કોઈ સરનામું નથી કે,
ધૂંધળો આભાસ મારા હાથમાં છે.
શબ્દ એવો ખાસ મારા હાથમાં છે.
પગ તળે તો હોય તપતું રણ ભલેને,
છમ્મ લીલું ઘાસ મારા હાથમાં છે.
( પરાજિત ડાભી )
ક્યાંક કોઠે હું ગઝલ થૈ ને ગવાતો જાઉં છું,
શ્વાસ થૈ ને પાન સાથે હું ચવાતો જાઉં છું.
સાવ સામી છાતીએ હું ઘા ઝીલું તલવારના,
ક્યાંક નાના શબ્દથી ભારે ઘવાતો જાઉં છું.
હું સખત થૈ તાપ રણ શી જિંદગી જીવી ગયો,
ક્યાંક લીલી ડાળ થૈ માળે છવાતો જાઉં છું.
ક્યાંક છલકી જાઉં છું નાળાં અને નદીઓ સમુ,
ક્યાંક પ્યાસા હોઠ પર જળ થૈ પીવાતો જાઉં છું.
ગોઠવતો હોઉં છું મોંઘાં પ્રદર્શનમાં કદી
થૈ બટનમાં-હાથથી કપડે સીવાતો જાઉં છું.
હરપળે આ મોત ઊભીને હસે છે કારમું,
જિંદગીના હાથથી તોયે જીવાતો જાઉં છું.
( આહમદ મકરાણી )
શબ્દ સાંભળતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
ઘેનમાં સરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
રંગબેરંગી પતંગિયા ઘેરી લઈ દીવાની શગ
નૃત્ય કંઈ કરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
કેટલા ચહેરા પ્રકાશિત જ્યોત ઊપસી ગયા
મિત્રો સાંભરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
કેટલી જગ્યા હતી બાકી કથાના ચિત્રમાં
એમાં રંગ ભરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
કેટલા પડછાયા કાળા શ્વેત દીવાલે ફરે
સ્વજનો ડરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
ઓરડો આખો ઝળાહળ થઈ ગયો સાહિલ અને
શ્વાસ આ સરતા રહ્યા, દીવાઓ ઝળહળતા રહ્યા
( હનીફ સાહિલ )
મોરપીંછ 