ઘાયલોની મુલાકાતે અતિ ઉત્સાહભેર દોડી આવેલ તેઓશ્રીને
લેવાઈ રહેલા એક અંતિમ શ્વાસે કહ્યું, આપ થોડાક મોડા પધાર્યા હોત તો !!

મારે અંતિમ વખત ચૂમી લેવી હતી નાની નાની હથેળીઓને,
મારે છેલ્લી વખત જોઈ લેવો હતો સિંદુરના રંગમાં ઓગળી જતો એક ચહેરો,
મારે છેલ્લી વખત સ્પર્શી લેવી હતી ભાંગી પડેલી એ લાકડીને,
મારે મારો અંતિમ શ્વાસ લેવોહતો એ જ હુંફાળા ખોળામાં.

અફસોસ ! મારા અંતિમ સમયે જ મારા પરિવારના
ડૂસકાં ધકેલાઈ ગયા ખાખી દીવાલોની પેલે પાર !!

હું સમજી શકું છું મારા મૃત્યુ કરતાં આપશ્રીની સુરક્ષા વધારે કીમતી છે.

પરંતુ આપ થોડાક મોડા પધાર્યા હોત તો !!

( કૃષ્ણ દવે )

‘હા’ કહે તો આજ તારા મનમાં આવું,
હું રજેરજની કથાઓ કહી બતાવું.

ખૂબ છેટું આપણી વચ્ચે પડ્યું છે,
છો ને ગાઢું ધુમ્મસ છે, એને હટાવું ?

તું હવાની પાતળી છે ભીંત નક્કર,
એક નાની અમથી ત્યાં બારી મુકાવું ?

ચંદ્ર આવ્યો ને કિનારા ના ભીંજાયા,
હું ઉછાળા મારતાં પાણી કરાવું ?

આપનો ‘ઈર્શાદ’ કાયમનો ઋણી છે,
પાનખરમાં પાંદડું ડાળે લગાવું ?

( ચીનુ મોદી )

ભીંતો જ ચોતરફ હો તો આરપાર શું છે ?
ખડકી પૂછે ગલીને કે બારોબાર શું છે ?

અત્તરનાં ફૂલ જ્યારે ડાળી ઉપર ઝૂકે તો,
પૂછે પવન તરત કે ખુશબોનો ભાર શું છે ?

નફરત કરે છે તેને પજવે છે પ્રશ્ન એક જ,
મજનૂની વારતામાં આ પ્યારબ્યાર શું છે ?

હું પ્રેમની પછેડી વણતો રહું નિરંતર,
પણ ફરફરે પવનમાં એ તારતાર શું છે ?

તું કોઈ પણ પ્રહરમાં ગાજે ઉલટથી ગીતો,
મહોલ નહિ પૂછે કે દીપક-મલ્હાર શું છે ?

હું તો અગમનિગમની વાતોને કેમ સમજું,
આ પાર તું નથી તો પેલે પાર શું છે ?

શેખે કહ્યું નહીં તો દરવેશને પૂછી લ્યો,
જીવનનો મંત્ર શું છે ? મૃત્યુનો સાર શું છે ?

વીંઝાય તેની પહેલાં બે વાર એ વિચારે,
તલવારને ખબર છે લોહીની ધાર શું છે ?

ગ્રંથોમાં ‘રાહી’ સાચા ઉત્તર કદી મળ્યા નહિ,
શ્રદ્ધા કે આસ્થા કે આ ઐતેબાર શું છે ?

( એસ. એસ. રાહી )

એક પણ વળગણ નથી ને ? એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું,
સહેજ પણ સમજણ નથી ને ? એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું.

એ જરૂરી છે જ નહીં કે
રોજ એની એ જ ડાળી પર ફરી પાછા જવું, ને આમ મારે-
કોઈ એક જ ઘર અને આંગણ નથી ને ?
એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું.

એક ભીનો આવકારો આંખમાં રોપી
લીલીછમ રાહ જોતા વૃક્ષની પાસે જવાના-
આવવાના કોઈ પણ કારણ નથી ને ?
એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું.

પંથ આખો છે હવાનો એટલે હળવા થવાનો,
ને જુઓ આ પંથ માટે-
કોઈ નિયમો કોઈ બંધારણ નથી ને ?
એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું.

આ ગણતરીના લબાચાને અહીં નીચે મૂકી ને
પાંખ બે વિશ્વાસની પહેરી જરા ઊડી જુએ ને તો જ-
સમજાશે તને કે ક્યાંય પંખીપણામાં એક બે કે ત્રણ નથી ને?
એટલે તો પંખીઓની જેમ ઊડી જઈ શકું છું.

( કૃષ્ણ દવે )

જેવો જ છે, એવો જ તું દેખાય છે,
હું અરીસો છું, તને સમજાય છે ?

સાત ઓટે આવતી અચ્છી ગઝલ,
જેના તેના હાથમાં સોંપાય છે ?

તાળીઓ માંગે ભિખારી બઝ્મમાં,
‘આલજોમા-બાપ’ બહુ પડઘાય છે.

હાથ લંબાવ્યો ટકોરા મારવા,
આપમેળે દ્વાર ઊઘડી જાય છે.

દેહમાં સંચારબંધીનો અમલ,
ભીંત પર ‘ઈર્શાદજી’ ટીંગાય છે.

( ચીનુ મોદી )

શિખર પરથી
પાછળ વળીને જોયું,
અંધકારની
રજાઈ ઓઢીને
ઘસઘસાટ ઢોલિયે પોઢેલ
મારા ગામના
પાદરમાં
ઝાંખાપાંખા ટમટમતા
દીવા વચ્ચે
તાપણું કરીને બેઠેલા
બે-ચાર પાળિયા
સાદ પાડીને
મને બરકી રહ્યાં’તાં
કે,
દીકરા પાછો ફર….

( પ્રીતમ લખલાણી )

मेरे सामने से
बादलों-जैसा वह इन्सान चला जा रहा है
उसकी देह को थपकने से
लगता है पानी झरने लगेगा

मेरे सामने से
बादलों-जैसा वह इन्सान जा रहा है
उसके पास जाकर बैठने पर
लगता है छाया उतर आएगी

वह देगा, या कि लेगा ? वह आश्रय है, या कि आश्रय चाहता है ?
मेरे सामने से
बादलों-जैसा वह इन्सान चला जा रहा है

उसके सामने जाकर खड़े होने से
हो सकता है मैं भी कभी बादल बन जाऊँ!

( शंख घोष, अनु.: उत्त्पल बैनर्जी )

मूल कविता : बंगाली

कोई नहीं है कहीं मुन्तज़िर !

एक वो चिठ्ठी ही गुम नहीं हुई हैं।
बहुत कुछ गुम हो गया है चिठ्ठी के साथ-साथ।
ढूंढ़ता हूं यहां-वहां।
कुछ भी हाथ में नहीं आता है।
स्याही, कलम कहाँ चले गये हैं।
आंसू … झील-आँखें सूख गयी हैं….
पत्थर फेंकू….धूल उड़ेगी थोड़ी सी और बैठ जायेगी फिर से..
अब कोई बवण्डर भी नहीं उठता है हमारे अंदर।
सब जगह् राजनीति..
कदम दर कदम राजनीति….

( गोपाल सहर )

સવાલ-જવાબની વચ્ચે મૌન પાળીને બેઠી છું,
માયા સંકેલી, શબ્દોનું પોટલું, વાળીને બેઠી છું.

સ્પર્શનો ગરમાવો હાંફીહાંફી ઠીકરું થતો ગયો,
અંગારો ફૂંકવા એમાં, ખુદને બાળીને બેઠી છું.

અરીસો અખંડ હોય કે તિરાડવાળો શું ફરક પડે છે ?
સપાટીથી તળિયા સુધી તને ભાળીને બેઠી છું.

જે ઘટનાઓ બદલવાનું હવે મારું ગજું નથી,
મારી કલ્પનાના બીબાંમાં એને ઢાળીને બેઠી છું.

નથી જોઈતા ખુલાસાઓ, નહિ ભરું અદાલત હવે,
વીંધાઈશ નહીં ધારણાઓથી એમ ધારીને બેઠી છું.

( આરતી શેઠ )

એક એહસાસ સાચવી રાખો,
મહેકતા શ્વાસ સાચવી રાખો.

હાથ આપ્યો છે એણે હાથોમાં,
એનો વિશ્વાસ સાચવી રાખો.

સાચવી રાખો આંખનો જાદુ,
ચહેરે લાલાશ સાચવી રાખો.

મહેક આવે છે હજી એમાંથી,
પત્ર એ ખાસ સાચવી રાખો.

દર્દ પણ દાસ્તાન થઈ જાશે,
આર્દ્ર ઈતિહાસ સાચવી રાખો.

કાં ઉદાસી ભરી લો આંખોમાં,
કાં તો આકાશ સાચવી રાખો.

તો જ થાશે ગઝલ આ સિદ્ધ હનીફ,
શબ્દ સહવાસ સાચવી રાખો.

( હનીફ સાહિલ )