દોડતા દોડતા હાંફવાનું નહીં
જિંદગી જીવતા થાકવાનું નહીં
.
આથમે સૂર્ય માથે ચડેલો છતાં
રાત પડશે એવું ધારવાનું નહીં
.
પ્રેમ જેવું કશું આપવું જો પડે
આપવાનું, કદી માગવાનું નહીં
.
એક ખીલ્લી હલે છે હજી ભીંત પર
ભારપૂર્વક કશું ટાંગવાનું નહીં
.
એક બે વેંત ઊંચા ફરે, છો ફરે
કોઈનું કદ કદી માપવાનું નહીં
.
આપવો હોય તો જીવ આપો ‘શીતલ’
કાળજું કોઈને આપવાનું નહીં.
.
( શીતલ જોશી )
તોપખાનામાં સલામત હોય છે
એ જ શાંતિની કરામત હોય છે
.
સ્થાન સૌને ના મળે કૈં સ્વર્ગમાં
એ જગાઓ તો અનામત હોય છે !
.
પાનખર જેને કહીએ આપણે
વૃક્ષની ઝીણી મરામત હોય છે
.
એમ લાગે છે હવે આ જીવને
હર ઘડી જાણે કયામત હોય છે
.
છે પનારો કાવ્ય સાથે દિલ તણો
દોસ્ત ! બાકી તો ખુશામત હોય છે.
.
( દિનેશ કાનાણી )
છળકપટથી દૂર રાખે તો જ આવું
વાતને મંજૂર રાખે તો જ આવું
.
પાનખર તો કોઈને પણ ક્યાં ગમે છે ?
આંગણુ ઘેઘૂર રાખે તો જ આવું
.
આવવું છે એટલે તો હું કહું છું
જીવને મજબૂર રાખે તો જ આવું
.
એક બે છાંટા નથી ગમતા કદીયે
લાગણીનું પૂર રાખે તો જ આવું
.
મેં પ્રતીક્ષા ક્યારની પડતી મૂકી છે
મળવું છે, દસ્તુર રાખે તો જ આવું
.
( દિનેશ કાનાણી )
આંખોના ઓરડામાં બેઠેલી ઈચ્છાએ
સપનાનું સરનામું પૂછ્યું…
.
ઉંમરનો થાક હવે વરતાતો જાય અને
સુઝેલા ઘાવ નહિ રુઝે
શૈશવના વીતેલા દિવસોની યાદ હવે
આંખો ને કેમ કરી સૂઝે ?
.
આંખોની આરપાર આવેલા આંસુને
સહેજ અમે ટેરવાથી લૂછ્યું
આંખોના ઓરડામાં બેઠેલી ઈચ્છાએ
સપનાનું સરનામું પૂછ્યું
.
હમણાં લગ જે દીવો અજવાળા પાથરતો
આજે એ અંધારે બીતો
ઓરડાના અંધારે ટોળે વળીને આજ
વાતે ચડી છે ચાર ભીંતો
.
ખાલીપો રોજ રોજ મોટો થયો છે ભાઈ
ઊગી છે આજ એને પૂછ્યું
આંખોના ઓરડામાં બેઠેલી ઈચ્છાએ
સપનાનું સરનામું પૂછ્યું
.
આંગળીના ટેરવાથી આપતો દિલાસાને
આંસુ ના થાય તોય રાજી
શેરીમાં દોડતા એ શૈશવના દિવસોથી
કેટલીક હારવાની બાજી ?
.
( તેજસ દવે )
આ જગત એ રીતે સમજાતું રહ્યું,
એટલે ભીતરથી સર્જાતું રહ્યું.
.
રાતભર ઓશીકું ભીંજાતું રહ્યું,
રાતભર એ દ્રશ્ય ભજવાતું રહ્યું.
.
કોણે પેલે પાર બોલાવ્યો મને ?
એ ઘડીથી મન આ બદલાતું રહ્યું.
.
હા, મરણની કૂંપળો ફૂટી ગઈ,
ધીમે ધીમે ઝાડ ફેલાતું રહ્યું.
.
શત્રુ સામે હોય એવું ક્યાં લખ્યું ?
ભીતરે પણ યુદ્ધ ખેલાતું રહ્યું.
.
( ધ્વનિલ પારેખ )
દરિયાની રેતીમાં ચીતરેલું નામ તારું
દરિયાના મોજાં સંગ વહેતું
છીપલાની જેમ હુંય આવતો કિનારે ને
દરિયામાં ધ્યાન પછી રહેતું
.
ભૂરું આકાશ અને ધરતી ક્ષિતિજ પર
લાગે છે દૂર છતાં પાસે
આપણીય વચે દીવાલ જાય તૂટી તો
આપણેય મળવાનું થાશે.
.
આવજો કહીને તારા લંબાતા હાથને
મારાથી દૂર કોણ લેતું ?
દરિયાની રેતીમાં ચીતરેલું નામ તારું
દરિયાના મોજાં સંગ વહેતું
.
દરિયામાં દૂર લગી વિસ્તરતા પાણી ને
છૂટતા કિનારા તો ઠીક
તારાથી દૂર હવે એકલા રહીને મને
લાગે છે મારીએ બીક
.
મનની ચોપાટ મારે એકલા જ રમવાની
તોય કોક જીતવા ના દેતું
દરિયાની રેતીમાં ચીતરેલું નામ તારું
દરિયાના મોજાં સંગ વહેતું
છીપલાની જેમ હુંય આવતો કિનારે ને
દરિયામાં ધ્યાન પછી રહેતું
.
( તેજસ દવે )
રાધાએ પાડેલી તરફડતી ચીસ અને
વેદના તો કેમ કરી માપું
શામ તમે આવો તો ભીતરનો ખાલીપો
થોડો હું તમને પણ આપું
.
ગોકુળને ગામ તમે આવો ના શામ
તો રાધાને મથુરા લઈ આવું
અંધારું થાય પછી પૂનમ થઈ જાય
એવો ચાંદો હું રોજ ક્યાંથી લાવું ?
.
ઘેર ઘેર ઉગ્યો વિયોગ તારા નામનો
હું કરવતથી કેમ કરી કાપું ?
શામ તમે આવો તો ભીતરનો ખાલીપો
થોડો હું તમને પણ આપું
.
સપનામાં આવીને અધવચે આમ તમે
અમને ના એકલા જગાડો
અમે વિંધાશું આરપાર વાંસળીની જેમ
તમે આવીને અમને વગાડો
.
કદંબના આ ઝાડ હવે સૂકા થઈ જાય
અને બાળીને જાત મારી તાપુ ?
શામ તમે આવો તો ભીતરનો ખાલીપો
થોડો હું તમને પણ આપું
.
( તેજસ દવે )
(૧)
હું તને પ્રેમ કરું છું
એની માત્ર મને ખબર છે.
પણ તારી કને એકરાર
કઈ રીતે કરવો
એની સૂઝ હજી સુધી
પડતી નથી.
.
(૨)
રાતના જાગી જાઉં છું ત્યારે
અચાનક ઓશિકાને વળગી
પડું છું.
તું ન હોય તો
શું કરું ?
છે કોઈ જવાબ તારી કને ?
.
(૩)
ચિતાના લાકડા જેવાં
દરિયાનાં મોજાંઓ :
એના પર કોઈએ
ગોઠવી છે મારી નાવ.
-દરિયો જાણે સ્મશાનભૂમિ.
.
(૪)
માણસ
સમયને પીંજે છે
ને માણસને પીંજે છે
કાળ.
.
(૫)
જે વ્યક્તિ
એક વાર આવીને જાય છે
તે પાછી નથી આવતી
અને અગર આવે છે તો
એની એ રહેતી નથી.
.
(૬)
સપનાં, શબ્દો, પ્રવૃત્તિ, વાસના,
ઈચ્છા, ઝંખના, ઉપાસના, મૌન,
અવકાશ, પગલાઈ, ઓથાર,
પાતળીહવા, નિરાકાર સુગંધ
આ બધાં શબ્દોથી કવિતા થાય,
કે કવિતા જાય ?
.
(૭)
વાદળોના સરોવરમાં
ચંદ્રની નૌકા
તર્યા કરે…
.
(૮)
હું આંખ મીચું છું
ત્યારે મને
માત્ર તું જ
દેખાય છે.
તું આંખ મીંચે છે
ત્યારે…?!
.
(૯)
આપણી વચ્ચે
જે અવકાશ
એમાં જ તો આપણો
સહવાસ.
.
(૧૦)
ચોવીસે કલાક
સાથે ને સાથે રહીએ
તો
વિરહનો આનંદ શું છે
એનાથી
કાયમના વંચિત રહી જઈએ.
.
( સુરેશ દલાલ )
(૧)
મારી બારીના
આંધળા કાચ પર
રાતે
કોનો પડછાયો
આવ-જા કરે છે ?
.
(૨)
કાગડાને
ભલે મોરના પીંછા પહેરાવો
પણ એ
કેકારવ નહીં કરી શકે.
.
(૩)
એકલી એકલી
મીણબત્તી બળતી રહી…
અજવાળું પાથર્યાનો
આનંદ લૂંટવાને બદલે
બળતરાની વ્યથા
ઘૂંટતી રહી…
.
(૩)
કોઈ દારૂડિયાએ નશામાં કહેલી
રમૂજ જેવી લાગ્યા કરે છે જિંદગી.
એના મૂળ તો ક્યાંક
કોઈક કરુણ કથા-વ્યથામાં
હોવા જોઈએ…
.
(૪)
પ્રવાસેથી પાછો ફરેલો હું
એનો એ હોવા છતાં
કૈંક જુદો હોઉં છું.
જળમાં ડૂબકી માર્યા પછી
વિસ્મય ધોવાઈ નથી જતો
પણ કોઈક નવી છાલકનો
ઉઘાડ થાય છે.
.
(૫)
મારા શબ્દ પરથી
મૌનની ત્વચા
ઉતરડી શકાતી નથી
.
(૬)
આખી રાત વરસતો
વરસાદ હતો કે
કોઈકનો અશ્રુપાત ?
.
(૭)
આપણા
જીવનના વનમાં
પશુઓ ત્રાડ પાડે છે
અને
પંખીઓ છૂપ છે.
.
(૮)
પથ્થરોની વચ્ચે રહીને
રડવાનો
કશો જ અર્થ નથી.
વહેતાં ઝરણાંને માટે
આંસુ સારશું
તો એનું કલનાદમાં
રૂપાંતર થઈ જશે.
.
(૯)
એક વાર
પાનખરની સાવ સુક્કી
ડાળીને મેં ચૂમી
અને એના પર ફૂલ પ્રકટ્યું
ત્યારે મને પોતાને થયું
કે મારામાં પણ એક
વસંત લપાઈ છે.
.
(૧૦)
તારે કંઠથી
મારું નામ સરે છે
ત્યારે જેટલું મધુર લાગે છે
એટલું ક્યારેય લાગતું નથી.
.
( સુરેશ દલાલ )
‘મહાભારત’નાં મૂળમાં શાંતનુની કામવાસના પડેલી જોઈએ છીએ. એટલે જ એના વંશજોનો, કૌરવો-પાંડવોનો નાશા થયો. જ્યારે જ્યારે મોટાં મોટાં સામ્રાજ્યો પડ્યાં છે ત્યારે ત્યાંના લોકો વિષયવાસનામાં, ઉચ્છૃંખલતામાં અને મોજશોખમાં પડી ગયા હોય છે.
.
પાંડવોના બાર વરસના વનવાસ દરમ્યાન દુર્યોધનના રાજવહીવટમાં લોકો પાંડવોને પણ ભૂલી ગયા હતા. પણ કૌરવોને રાજનીતિમાં એક વસ્તુની ખામી હતી અને તે સ્ત્રીજાતિ પ્રત્યેનો અનાદર. નારી પ્રત્યેના તુચ્છ ભાવમાં જ કૌરવોનો નાશ હતો.
.
આપણા દેશમાં સાધુપુરુષો તો ઘણા થઈ ગયા છે, પણ અનાચાર થતો જોઈ અંતર વલોવાઈ જાય ને પોકારી ઊઠે કે, ‘આ નહીં જ થઈ શકે’ એવા થોડા હોય છે.
.
ખરે વખતે જે અંતરથી હિંમતથી માણસે બહાર આવવું જોઈએ, તે ન આવી શકે તેને નવા યુગમાં સ્થાન નથી.
.
ભીષ્મના પાત્રસર્જન દ્વારા મહાભારતકાર એક એ સત્ય પણ કહે છે કે જૂની સંસ્કૃતિ વિદાય લેતી હોય છે, નવી સંસ્કૃતિ ઊભી થતી હોય ત્યારે તેને થોડો વખત કાંટાની પથારીમાં સૂવું પડે છે. આપણે અત્યારે પણ કંઈક આવી જ દશા ભોગવી રહ્યા છીએ. અત્યારે આપણે આવા ફેરફારમાં થોડી વ્યથા અનુભવી રહ્યા છીએ. પણ એ ફેરફાર આવી જ રહ્યો છે, એમ સમજીને જે એને ઝીલશે તે જ ટકી શકશે, બીજા નહીં.
.
( નાનાભાઈ ભટ્ટ )
મોરપીંછ 