આપણો નિષ્ફળ પ્રણય હંમેશ રાબેતા મુજબ,
ભાગતાં શૂન્યો વધે અવશેષ રાબેતા મુજબ.
.
આપનું હૈયું અજાણ્યા ગામ જેવું લાગતું,
હોય ક્યાંથી ભોમિયાનો વેશ રાબેતા મુજબ.
.
દર્પણો સામે રહીને કાંસકો દોષિત બન્યો,
ટેવવશ ખરતા રહે છે કેશ રાબેતા મુજબ.
.
ક્યાં તરે નાવડી મેહફૂઝ સાગરમાં કદી ?
કેમકે જળનો રહે છે દ્વેષ રાબેતા મુજબ.
.
એકદમ સીધી લીટીનો માર્ગ પણ વાંકો પડે,
જ્યાં મજલ થઈ સાંપડે જો ઠેસ રાબેતા મુજબ.
.
( ચિન્મય શાસ્ત્રી )
હે પ્રભુ,
તું મારી જીભને
‘કહેવા’નું ગૌરવ અને ‘બોલવા’ની અધીરાઈ વચ્ચેનું
સમતોલન શીખવ.
‘મૌન’નો પ્રભાવ અને ‘ચૂપ રહેવા’ની કાયરતા; વચ્ચેની
પાતળી ભેદરેખા સમજાવ.
.
હે પ્રભુ,
તું મારી આંખને
માત્ર ‘જોવા’ના મોહમાંથી મુક્તિ અપાવી ‘નીરખવા’નો
ઉત્સવ ઉજવવા પ્રેરિત કર.
.
હે પ્રભુ,
તું મારા કાનને
‘સાંભળી’ લેવાની નફ્ફટાઈથી દૂર લઈ જઈ ‘શ્રવણ’
કરવાની એકાગ્રતા પ્રદાન કર.
.
હે પ્રભુ, મારા નાકને
માત્ર હવાને શ્વાસમાં ફેરવવાનું મશીન બની રહેવાને બદલે,
હવાની બદલાતી તાસીરને સૂંઘવાનું સામર્થ્ય પ્રદાન કર.
.
હે પ્રભુ,
મારી ત્વચાને
અડકવાના હડકવાથી બચવાની સમજ અને હર્ષના સ્પર્શને
સ્વીકારવાની સહજતા આપ.
.
( મકરંદ મુસળે )
હવામાં કેફ છે, વાતાવરણ ચકચૂર છે સાકી
અહીં તો કાંકરીચાળોય ઘોડાપૂર છે સાકી
.
પરિચિત ગંધની પાછળ અમે ખેંચાઈ તો આવ્યા
લથડતી ચાલ છે ને ઘર અમારું દૂર છે સાકી
.
અહીં પીનારાનાં ઓવારણાં લેવાય છે હરપલ
અહીંનાં ઝુમ્મરોમાં બાદશાહી નૂર છે સાકી
.
કહી દો રાતને, છેલ્લા પ્રહરનો દોર માણી લે-
બચેલા શ્વાસ પૂરતો માપસર સુરુર છે સાકી
.
અહીંની ફર્શ, છત, દીવાલ મિસ્ર-એ નઝમ લાગે
તરન્નુમમાં તમારું બાજતું નૂપુર છે સાકી
.
( કુમાર જૈમિની શાસ્ત્રી )
અણગમતું કે મનગમતું એ કહેવું ક્યાં સહેલું છે
હોઠ સુધી આવેલા સ્મિતનું નામ સતત અટકેલું છે
.
કંઈક મનોમન કહો-સાંભળો
સ્વગત ઘટે તે ઠીક-
કાન વગર પણ દીવાલ સાંભળે
પરંપરાગત બીક-
.
સૌને સૌની મમત મુબારક, મમત મુજબનું ઘેલું છે
હોઠ સુધી આવેલા સ્મિતનું નામ સતત અટકેલું છે
.
સ્વપ્નલોકમાં ખૂલે ઝરૂખા
શાંત અને ગમગીન-
બબ્બે પલ વચ્ચેના ગાળામાં
મૌન વસે સંગીન-
.
કાયમ નવતર વાત કહું પણ થાય મને કે કહેલું છે
હોઠ સુધી આવેલા સ્મિતનું નામ સતત અટકેલું છે
.
( કુમાર જૈમિની શાસ્ત્રી )
એક પંખી ગગનમાં ઊડી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
ને હૃદય વૃક્ષનું જો તૂટી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
સ્વપ્નના વૃક્ષને ના ધરી હો ધરા ક્યાંય ઉગવા છતાં
વૃક્ષ દીવાલમાંથી ઊગી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
આ જીવનમાં પ્રથમ વાર માણીને વરસાદની સાંજ જો-
કોઈ ફૂદાંને પાંખો ફૂટી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
આપણે બે મળી પ્રેમની દોરશું એક રંગોળી પણ,
ત્યાં વિરહનો પવન પગ મૂકી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
બંધ ઘરમાં પવનથી ખુલી જાય બારી કદી એમ જો,
મનને માળવાનો મારગ ખૂલી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
સાવ સુક્કી ને તરસી નજર પાસથી નીકળે તે છતાં,
એક વાદળ વરસવું ભૂલી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
આંગણે હોય અવસર ને સરભરા લાખ રાખો છતાં,
કોઈ મહેમાન થઈને દુ:ખી જાય તો કોણ રોકી શકે ?
.
( ભાવિન ગોપાની )
(23/08/1938 – 25/12/2012)
* * *
VID-20130601-WA0007
* * *
* * *
जाड़े की जब धूप सुनहरी
अंगना में छा जाती है
बगिया की माटी में तुलसी
जब औंचक उग आती है
माँ की याद दिलाती है
हो अज़ान या गूँज शंख की
जब मुझसे टकराती है
पाँवों तले पड़ी पुस्तक की
चीख हृदय में आती है
माँ की याद दिलाती है
कटे पेड़ पर भी हरियाली
जब उगने को आती है
कटी डाल भी जब कातिल का
चूल्हा रोज़ जलाती है
माँ की याद दिलाती है
अदहन रखती कोई औरत
नन्हों से घिर जाती है
अपनी थाली देकर जब भी
उनकी भूख मिटाती है
माँ की याद दिलाती है
सुख में चाहे याद न हो, पर
चोट कोई जब आती है
सूरज के जाते ही कोई
दीपशिखा जल जाती है
माँ की याद दिलाती है
( मंजु रानी सिंह )
* * *
बेसन की सोंधी रोटी
बेसन की सोंधी रोटी पर
खट्टी चटनी जैसी माँ
याद आती है चौका बासन
चिमटा फुँकनी जैसी माँ
बान की खूर्रीं खाट के ऊपर
हर आहट पर कान धरे
आधी सोई आधी जागी
थकी दुपहरी जैसी माँ
चिड़ियों की चहकार में गूँजे
राधा-मोहन अली-अली
मुर्गे की आवाज़ से खुलती
घर की कुंडी जैसी माँ
बीवी बेटी बहन पड़ोसन
थोड़ी थोड़ी सी सब में
दिनभर एक रस्सी के ऊपर
चलती नटनी जैसी माँ
बाँट के अपना चेहरा माथा
आँखें जाने कहाँ गईं
फटे पुराने इक अलबम में
चंचल लड़की जैसी माँ
( निदा फ़ाज़ली )
* * *
चीटियाँ अंडे उठा कर जा रही हैं
और चिड़ियाँ नीड़ को चारा दबाए
थान पर बछड़ा रंभाने लग गया है
टकटकी सूने विजन पथ पर लगाए
थाम आँचल थका बालक रो उठा है
है खड़ी माँ शीश का गट्ठर गिराए
बाँह दो चुमकारती-सी बढ़ रही हैं
साँझ से कह दो बुझे दीपक जलाए
शोर डैनों में छिपाने के लिए अब
शोर माँ की गोद जाने के लिए अब
शोर घर-घर नींद रानी के लिए अब
शोर परियों की कहानी के लिए अब
एक मैं ही हूँ कि मेरी साँझ चुप है
एक मेरे दीप में ही बल नहीं है
एक मेरी खाट का विस्तार नभ-सा
क्यों कि मेरे शीश पर आँचल नहीं है
( सर्वेश्वर दयाल सक्सेना )
એકતારાનો મળ્યો છે વારસો, ગંગાસતી
તોય બેધારુ જીવે છે માણસો, ગંગાસતી
.
રાંક થઈને ર’યા, ન ભક્તિ થઈ છતાંયે, કેમકે
કો’ક અંદરથી કરે છે કારસો, ગંગાસતી
.
એક રાશિ ને પ્રવાસી બેય એક જ પંથના
પાનબાઈ શો મને પણ જાણશો, ગંગાસતી
.
શબ્દ છે શીલવંત સાધુ, વારેવારે હું નમું
શીખવે જે જીવવાના સાહસો, ગંગાસતી
.
ભાગ્યમાં તો એકપણ વીજળીનો ચમકારો નથી
શું કરું મોતીનું ? એ સમજાવશો, ગંગાસતી !
.
( પ્રણવ પંડ્યા )
સવાયા શબ્દનો સ્વસ્તિક કરીને મૌન થઈ જાઉં
મને આવડતા બે ટહુકા ધરીને મૌન થઈ જાઉં
.
બધે અંધારપટ છે લાગણીનો જાણું છું, તો પણ
હું કોઈ આગિયા શો સંચરીને મૌન થઈ જાઉં
.
નથી ઊંચકી શકાતો ભાર ભાવુકતાનો ભાષાથી
નજરથી વાત કરું, તુર્ત જ કરીને મૌન થઈ જાઉં
.
અવાજો પર્ણને નહિ, બસ પવનને હોય છે અહીંયા
સતત થાતું મને : હું પણ ખરીને મૌન થઈ જાઉં
.
ઘણીયે વાત બાકી છે, જરા શી રાત બાકી છે
અધૂરી વાત પાછી આદરીને મૌન થઈ જાઉં
.
ઉઘાડ્યા હોઠ એને ના સમય ઝાઝો થયો તોયે
હવે લાગ્યા કરે છે કે ફરીને મૌન થઈ જાઉં
.
( પ્રણવ પંડ્યા )
હતું શું, છે નગરમાં આપના બોલો
રહ્યું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
અજાણ્યા થઈ મળે છે એકબીજાને
થયું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
ગલી, ઘર, બારણાં, બારી અને ભીંતો
નવું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
તળિયેથી ઉલેચીને બધ્ધું પી ગયાં
વધ્યું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
ન ખાલીપો, ન પડછાયા નથી ડૂમો
બચ્યું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
ગયા જેઓ, કદી પાછા નથી આવ્યા
જવું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
હકીકત સાવ પોલી છે હકીકતમાં
નર્યું શું છે નગરમાં આપના બોલો
.
( શીતલ જોશી )
સારું છે તમને એની જાણ નથી
મારા ભાથામાં એક્કે બાણ નથી
.
હું તને ઓળખું છું એ રીતે
આપણે કોઈ ઓળખાણ નથી
.
એ જ હાંફી ગયા જે કહેતા’તા
જિંદગી ઢાળ છે ચઢાણ નથી
.
અવગણ્યો એટલે સલામત છું
એકે બાજુથી ખેંચતાણ નથી
.
ભીંત પર બેઉ હાથના થાપા
આથી સાદું બીજું લખાણ નથી
.
( શીતલ જોશી )
મોરપીંછ 